ZEVYE KÖYÜ - ETI SODA TRONA YATAGI

Foto: kavusan photography

ZEVYE KÖYÜ - ETI SODA TRONA YATAGI

LİTOLOJİ

BİLGİ

ZEVYE KÖYÜ - ETI SODA TRONA YATAGI

Zevye veya diğer adıyla Zaviye köyünün kuzey batısında Beypazarı Trona yatağı bulunmaktadır. TRONA (NaHCO3) bileşiminde bir mineraldir. Bu mineral yataklanmasında ayrıca TENARDİT (Na2SO4)de birlikte bulunur. Bu yatak literatüre BEYPAZARI TRONA YATAĞI olarak girmiştir.

1979 yılında MTA kamp şefi Rahmi Narin tarafından kömür rezerv sondajları yapılırken suyun köpürmesi üzerine susuz karotlu sondajlarla alınan örneklerin M.T.A mineraloji-petrografi laboratuvarları yöneticisi ve aynı zamanda A.Ü.F.F. jeoloji bölümünde mineraloji-petrografi hocası olan Dr. Gültekin Elgin, tarafından "TRONA" olarak tanımlamıştır.

Rezervi itibariyle dünyanın en büyük ikinci "doğal soda" yatağıdır.
Trona, kömür damarlarının üzerindeki "HIRKA FORMASYONU " içinde yeralmaktadır.Marn ve killi marnlardan oluşan bu formasyon geçirimsizdir.

Oluşumu:

Sodyumca (Na)bakımından zengin ve aynı zamanda da CO2 içerikleri yüksek olan Karbonik asitli ve kiımende kükürtlü termal suların Miyosen dönemindeki sığ askıda kalmış çukurluklarda (playa) birikmelerisonucudur. Burada biriken sular ile küçük ve sığ gölcükler oluşmuştur. Bu gölcüklerde biriken bu sudaki CO2 kısmi basıncının azalması ve bunun yanında suyun sıcaklığının 28 oC'den aşağıya inmesi sonucu, kendi bielşimlerindeki Na elementleri iel reaksiyona girmesi sonucu bir TRONA, NAHCOLİT kristalisazyonu gerçekleşmiştir. Sudaki kükürt ise yine Na ile bileşik yaparak TENARDİT kristalleşmesini ortaya çıkarmıştır. Burada Na bakımından zaten zengin olan tüflerinde, bu suların akışları sırasında kısmen alterasyonu suların Na bakımından ilave bir zenginleşmesine de sebep olmuştur.

Sudaki bu çökelme ile sodyum bikarbonat Na(OH)CO3- TRONA, NACHOLİT ve bisülfit Na2SO4-TENARDİT kristalisazyon termal kökenli suların farklı zamanlarda çıkışları ile farklı ama birbirine yakın paleo gölcüklerin oluşmasına sebep olmuştur. Her bir gölcük, bir süre sonra üzerine yığılan killerle kaplanmıştır.Bu şekilde üst üste değişik 7 evrede gelişen (eski gölcük)paleoplayaların üzerleri daha genç tüf ve killi birimlerce her defasında da örtülmüştür.

Yapay Trona Üretimi:

Trona, doğal soda demektir. Doğal sodalar saf değildir ve tenardit gibi daha birçok kimyasal maddeyide bünyesinde bulundurur. SODA-Sodyum bi karbonat) "İngiliz Tuzu" adıyla da bilinir ve kimya sektöründe alkalin endüstrisinin temel bileşiklerindendir.

Yapay olarak, Bayerische Alaklin und Soda Fabric A.G.(BASF), Salzgitter A.G. gibi dünyanın önde gelen kimya sektörü firmalarınca, Na elementi ile havadaki karbon dioksitin (CO2)reaksiyona sokulmasıyla %100 saflıkta üretilmektedir.

Beypazarı Trona Yatağının İşletilmesi:

Beypazarı Trona yatağı "ETİBANK" tarafından işletilmeye alınmaya çalışılmış ise de, başarılı olunamamış ve pazara sokulamamıştır. Kömür sahalarının ve termik santrali "PARK ENERJİ A.Ş."ye devredilmesinden sonra bu firma tarafından işletilmeye başlanmıştır.

Etibank döneminde sürülmeye başlanan galeri devam ettirilmiş ve tronalı seviyelere girilmiştir. Kapalı işletme ile üretim yapılmaktadır.

Trona, Kazan köyü yöresinde de saptanmış olup burada su ile yeraltında çözüldükten sonra pompajla tronalı su yeraltından depolara emilmek suretiyle üretilmektedir.

Trona Ekonomik Önemi ve Başlıca Kullanım Alanları

Daha fazla bilgi edinmek mi istiyorsunuz? İletişim kurun!

Bu sayfalarda sunulan bilgilerin bir kısmı HERKES içindir. Bazı bölümleri ise sadece ÖĞRENCİLERİM içindir. Bazı konular ise ARAŞTIRMACILAR içindir. Sizi hangisi ilgilendiriyor? hangi düzeyde bir bilgiye ihtiyacınız var? Yoksa bir madeniniz var ve sorunlarınız mı var? Madenci misiniz? Bu konularda size destek olmama izin verirseniz sevinirim.

kavusan@eng.ankara.edu.tr