PARK ENERJİ LİNYİT OCAKLARI - ÇAYIRHAN TERMİK SANTRALİ

Foto: kavusan photography

PARK ENERJİ LİNYİT OCAKLARI - ÇAYIRHAN TERMİK SANTRALİ

LİTOLOJİ

Daha fazla bilgi için bölgenin stratigrafik kolon kesitine bakınız.

BİLGİ

PARK ENERJİ LİNYİT OCAKLARI - ÇAYIRHAN TERMİK SANTRALİ

Bölge, Ankara çevresindeki en büyük linyit yatağıdır. Kömür damarları, iki ayrı zon şeklinde ALT KÖMÜR ZONU ve ÜST KÖMÜR ZONU gelişmiştir. ALT KÖMÜR ZONUnda sınırlı ve daha dar bir alanda ve ÇORAKLAR FORMASYONU içerisinde saptanmıştır. ÜST KÖMÜR ZONU, alt damar ve üst damar olmak üzere iki damardan oluşmuştur. ÇORAKLAR FORMASYONU ile HIRKA FORMASYONU'nun arasında yeralır. Bu linyit yatağı 1974 yılından sonra sürekli sondajlarla taranmıştır. Sondajlı çalışmalar ve işletmeler halen devam etmektedir. MTA tarafından yapılan çalışmalarsda havzada 200 den fazla sondaj yapılmıştır ve kömürlü seviyeler belirlenmiştir.

Toplam rezervi 280 milyon ton olarak bilinmektedir.

Saha daha sonra TKİ (Türkiye Kömür İşletmeleri)'ne devredilmiş bundan sonra işletmeye geçilmişitir. Türkiye'de ilk tam mekanize yeralti kömür işletmesi burada uygulanmıştır. Tam mekanize işletmeye 1985 yılında geçilince daha az personel ile daha fazla üretim sağlanmıştır. Bu işletme için buradan yaklaşık 10 km yukarıdaki Hırkamaltepe köyüne kadar çıkan yeraltında galeriler sürülmüştür. Ana galeriler, ocağa giriş ve kömürlerin konveyör çıkış yerlerini oluşturmaktadır.

2015 yılından beri Çayırhan domu batısında galeri hazırlıkları yapılmaya başlanmıştır ve buradan üretime geçilmiştir. Üretilen tüm kömür Çayırhan termik santralinde tüketilmektedir.

1987 yılında çıkan bir ocak yangını ile kimse yaralanmamış olsa da, tüm sistem büyük zarar görmüştür. Bir süre kurulan Çayırhan termik santraline kömür verilememiş, santralin ihtiyacı değişik kaynaklardan, örneğin Adıyaman-Gölbaşı kömür ocağından tır-kamyonları ile kömür taşınarak sağlanmıştır. 1995 yılında PARK ENERJİ A.Ş.'ye devredilmiştir. Hem kömür sahası, hem de termik santral Park enerji A.Ş. tarafından farklı iki firma olarak işletilmekte ve değerlendirilmektedir.

Kömürlerin Değerlendirilmeleri

Termik santraller, kömürlerin bir kazanda akışkan yatak (=fluid bed)teknolojine göre yakılması sonucu açığa çıkan ısıdan yararlanılır. Akışkan yatağa gömülmüş olan "boiler" adı verilen özel borular içerisindeki özel sıvı basınç altında buharlaştırılır ve buhar elektrik üretecek olan türbinlere verilir. Türbinlere bağlı jeneratörlerden de elektrik üretilir. Üretilen elektrik yüksek gerilim hatlarıyla Türkiye enterkonnekte iletim hatlarına verilerek, ülke içinde gerekli olan yerlere dağıtılır.

Termik santral, 2x180 MW olmak üzere 360 MW kapasitededir.

PARK ENERJİ LİNYİT OCAKLARI - ÇAYIRHAN TERMİK SANTRALİ

Çayırhan Termik Santrali

Akışkan yatak teknolojiyle elektrik üreten, 2x180 Mw üniteden toplam 360 Mw kapasitededir.

Placeholder Image


Üst kömür zonunun, mostrasındaki alt kömür damarı ve üst kömür damarı

Placeholder Image


Çoraklar formasyonu (sarı renkli) Hırka formasyonu beyaz-krem renkli ve tepede ise Akpınar Kireçtaşları

Placeholder Image

Çoraklar formasyonu (sarı renkli), arada kömürlü zon ve Hırka formasyonu beyaz-krem renkli ve üstünde Akpınar Kireçtaşları

Placeholder Image

ÇAYIRHAN DOMU

GÖMÜLÜ TEPE, bir paleotepenin önce etrafında ve daha sonra üzerini örtecek şekilde çökelimin devam devam etmesi sonucu üzeri genç tortullarla diskoran olarak örtülmesiyle oluşurlar.

GÖMÜLÜ TEPE üzerine çökelmede tepenin üst noktası örtülünceye kadar kenarlarda yani eteklerdeki sedimantasyon aşmalı sedimantasyon olarak gerçekleşir. Tepe tümüyle örtülmeye başladığında daha genç olan birimler giderek yatay tabakalanma gösterecek şekilde üst üste birikirler ve en sonunda tüm sedimanter tabakalar birbirine paralel olarak uzanır.Paleotepe tümüyle altta kalmıştır.

Bunlar erozyon sonucu orata çıkarlarsa karşımıza bir "DOM" görüntüsü verirler. Bu gömülü olup erozyon ile ortaya çıkan tepeler aslında altta kalan daha yaşlı birimlerin jeolojik yapıları, litolojileri hakkında bilgi verirler. Bu tepelerin deniz altında bulunduğu noktalar, sığ petrol oluşum zonlarında petrol oluşturdukları içinde ayrı bir öneme sahiptirler.

TEKTONİK DOM, Fay zonları bir çok fayın birbirini kestiği ve her bir kırığın değişik blokları, kompartmanları yükseltmesi sonucu birbirini makaslayan fayların her iki bloklarının yükseltilmesi sonucu ortaya çıkarlar. Bu yükselen kompartman veya blokların davranışını, iki parmak arasında sıkıştırılmış bir zeytinin çekirdeğinin dışarı çıkması gibidir. Bu kompartmanların "ZEYTİN ÇEKİRDEĞİ" gibi davranışı ile yükselmesi sonucu ortaya çıkan yapıya TEKTONİK DOM adı verilir.

ÇAYIRHAN DOMU, aslında böyle bir eski paleotepedir. Diğer klasik "GÖMÜLÜ TEPE"lerden farkı, bunun üstteki genç birimlerle birlikte DAVUTOĞLAN FAYI tarafından kırılmış olmasıdır. Ayrıca güneyinde de Gömülü Fay mevcuttur. Bu tür gömülü fayların saptanması ancak bölgede yapılmış çok sayıdaki sondajların jeolojik korelasyonları ile mümkündür.

ÇAYIRHAN DOMUNUN EVRİMİ

Çayırhan Domu Davutoğlan ve gömülü faya paralel kesitlerde görüldüğü üzere KD-GB doğrultusunda uzanan bir eski fay zonunun ürünü tektonik bir bloktur. Tektonik Blok (kompartman) olmasını bölgedeki eski tektonik yapıdan ve miyosen- üst miyosen döneminde hareketlenen Davutoğlan ve Gömülü fayların hareketlerinde çıkarsıyoruz.

Bu kesitleri tek değerlendirdiğimizde çayırhan domunun bir gerilme- genleşme tektoniği etkisinde olduğu zannedilir. Halbuki, bölgedeki hakim tektonik kuvvetler kompresyonal yani sıkıştırma tektoniğini göstermektedir. O halde burada ÇAYIRHAN DOMU sıkışma kuvvetlerinin etkisi altında derinlerde birleşen bir bindirmenin arasında kalmış "zeytin çekirdeği" gibi yükseldiği ortaya çıkmaktadır. Bu sıkıştırma tektoniği'nin büyük basenlerde benzer şekildeki davranışları sonucu TEKTONİK KAMA olarak tanımlanırlar. Örneğin Çankırı-Çorum baseninde oligosen yaşlı tektonik birimler gibi.

ÇAYIRHAN DOMUNUN JEOLOJİK ESKİZ HARİTASI

Placeholder Image

ÇAYIRHAN-DAVUTOĞLAN FAYI ARASI JEOLOJİK KESİT
A-A' kesitine baktığımızda ise güneyde bulunan GÖMÜLÜ FAY'ın yine aynı şekilde ama güney bloğunun çöktüğünü görmekteyiz.

Placeholder Image


GÖMÜLÜ TEPE

(KKD-GGD)B-B' kesitinde, GÖMÜLÜ TEPEnın üzerini aşarak örten sedimantasyon görülür.

Placeholder Image

DOMUN GELİŞİMİ

C-C' kesitinde, A-A' kesitinde kuzeyde normal fay olarak gözlenen Davutoğlan fayının kuzey bloğu alçalan blok şeklindedir.

Placeholder Image

Daha fazla bilgi edinmek mi istiyorsunuz? İletişim kurun!

Bu sayfalarda sunulan bilgilerin bir kısmı HERKES içindir. Bazı bölümleri ise sadece ÖĞRENCİLERİM içindir. Bazı konular ise ARAŞTIRMACILAR içindir. Sizi hangisi ilgilendiriyor? hangi düzeyde bir bilgiye ihtiyacınız var? Yoksa bir madeniniz var ve sorunlarınız mı var? Madenci misiniz? Bu konularda size destek olmama izin verirseniz sevinirim.

kavusan@eng.ankara.edu.tr